Τα μεταπτυχιακά προγράμματα στους τομείς της Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, των Οικονομικών και της Πολιτικής Υγείας και συναφών γνωστικών αντικειμένων παρουσιάστηκαν σε αυτή τη συνεδρία από τους ακαδημαϊκούς υπεύθυνους των προγραμμάτων. Τονίστηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε προγράμματος και εντοπίστηκαν τα πεδία που επιδέχονται βελτίωσης και αναβάθμισης, τόσο από πλευράς επιστημονικής κατάρτισης όσο και από πλευράς διασύνδεσης με την αγορά εργασίας.
Η κ. Δάφνη Καϊτελίδου, Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πρόεδρος του Οργανισμού Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (Ο.ΔΙ.Π.Υ.), πήρε πρώτη τον λόγο για να μιλήσει για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του τμήματος Νοσηλευτικής του Ε.Κ.Π.Α. -ένα εκ των πρώτων μεταπτυχιακών στη χώρα για τη διοίκηση των υπηρεσιών υγείας– το οποίο έχει δύο υποειδικεύσεις: «Οργάνωση και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας» και «Πληροφορική της Υγείας». Πρόκειται για ένα διαπανεπιστημιακό μεταπτυχιακό πρόγραμμα, που ξεκίνησε ως συνεργασία δύο τμημάτων του Ε.Κ.Π.Α. (Νοσηλευτικής και Οικονομικών Επιστημών) και τριών τμημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά (Βιομηχανικής Διοίκησης και Τεχνολογίας, Πληροφορικής και Ψηφιακών Συστημάτων). Όπως ανέφερε η κυρία Καϊτελίδου, το μεταπτυχιακό πρόγραμμα επανιδρύθηκε πριν από λίγα χρόνια προκειμένου να συμπεριληφθούν νεότερες έννοιες στον βασικό του κορμό, όπως ο στρατηγικός σχεδιασμός του συστήματος υγείας και ο στρατηγικός σχεδιασμός του ανθρώπινου δυναμικού. Προκειμένου να συμβαδίζει με τις εξελίξεις στον τομέα της υγείας, το πρόγραμμα εστιάζει σε θέματα που τα θεωρεί σημαντικά η διεπιστημονική κοινότητα των φοιτητών που το παρακολουθούν ή ενδιαφέρονται να το παρακολουθήσουν. Παραδείγματα τέτοιων θεμάτων είναι η αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας, η διαχείριση και αξιοποίηση των διαθέσιμων δεδομένων, τα οικονομικά της υγείας και η φαρμακοοικονομία. Ο αριθμός των εισακτέων σε καθεμία από τις 2 υποεδικεύσεις είναι 25. Τέλος, η κυρία Καϊτελίδου, ανέφερε ότι ένα σημείο διαλόγου μεταξύ των διαφόρων μεταπτυχιακών είναι να δημιουργηθεί ένας κοινός πυρήνας με τα βασικά στοιχεία και δεξιότητες που θα πρέπει να έχουν κατακτήσει οι φοιτητές με την ολοκλήρωσή τους, γεφυρώνοντας τη θεωρητική γνώση με τις πρακτικές απαιτήσεις της καθημερινότητας. Πάνω σε αυτό το θέμα, ο κύριος Σουλιώτης, ως μέλος του προεδρείου, συμπλήρωσε ότι δεν έχει απαιτηθεί όλα αυτά τα χρόνια η «στεγανοποίηση» μεταξύ αυτών των μεταπτυχιακών σπουδών και της κατοχής θέσεων ευθύνης στον χώρο της υγείας, με αποτέλεσμα να βρίσκονται στη διοίκηση μονάδων υγείας άτομα με αλλότριες, μη σχετικές με το αντικείμενο, σπουδές.
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια, η Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας και Κοσμήτωρ της Σχολής Δημόσιας Υγείας, κ. Ελπίδα Πάβη για να μιλήσει για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Ηγεσία, καινοτομία και πολιτικές αξίες στην Υγεία» του τμήματος Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πα.Δ.Α. Το πρόγραμμα ξεκίνησε πριν από 38 χρόνια και αποτελεί παρακαταθήκη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (Ε.Σ.Δ.Υ.). Μάλιστα, βάσει εξωτερικής αξιολόγησης το 2007, το μεταπτυχιακό αυτό φάνηκε να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με αντίστοιχα προγράμματα στο εξωτερικό, καθώς τον τίτλο δεν τον έδινε ένα business school, αλλά μία εθνική σχολή που ήταν μέσα στο περιβάλλον της δημόσιας υγείας. Με την ένταξη της Ε.Σ.Δ.Υ. στο Πα.Δ.Α., το πρόγραμμα συνεχίστηκε και εκσυγχρονίστηκε, λαμβάνοντας υπόψη σχετικά προγράμματα μετεκπαίδευσης στο εξωτερικό και στην Ελλάδα και σχόλια από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα στην υγεία. Επιπλέον, δεδομένου ότι στην Ε.Σ.Δ.Υ. υπήρχε και η γνώση για τις μεταρρυθμίσεις που έρχονταν και τις ανάγκες τους συστήματος υγείας, το μεταπτυχιακό πρόγραμμα εκσυγχρονίστηκε, δίνοντας έμφαση στην ηγεσία και την αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας και αποκτώντας δύο ειδικότητες: «Λήψη αποφάσεων και σχεδιασμός πολιτικών υγείας» και «Έρευνα και αξιολόγηση καινοτομίας και πολιτικών υγείας». Η πρώτη ειδικότητα αφορά στη διοίκηση, την ηγεσία, τον στρατηγικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Η δεύτερη ειδικότητα αφορά στις δεξιότητες για την αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας συμπεριλαμβανομένης της διάστασης της βιοηθικής στην καινοτομία. Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα περιλαμβάνει 20 μαθήματα (επιλογής και υποχρεωτικά) και είναι δομημένο σε τρία εξάμηνα (δύο για μαθήματα και ένα για τη διπλωματική). Η κ. Πάβη έκλεισε την ομιλία τις αναφέροντας ότι οι προκλήσεις κατά τον σχεδιασμό του μεταπτυχιακού προγράμματος ήταν, πρώτον, να παρέχεται τόσο το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο όσο και οι δεξιότητες που θα βοηθήσουν τους αποφοίτους να εφαρμόσουν άμεσα στη δουλειά τους όσα έχουν μάθει και, δεύτερον, να είναι ανταγωνιστικοί και στον ιδιωτικό τομέα.
Η τρίτη ομιλήτρια και Διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Ηγεσία, καινοτομία και πολιτικές αξίες στην Υγεία» του ΠΑΔΑ, κ. Βίκυ Παπανικολάου, ξεκίνησε λέγοντας ότι αποτελεί συλλογική ευθύνη η προετοιμασία φοιτητών, απόφοιτων, στελεχών και ηγετών να διαχειριστούν με τις κατάλληλες δεξιότητες και γνώσεις ένα τόσο μεταβαλλόμενο και ραγδαία εξελισσόμενο περιβάλλον, όπως αυτό της υγείας. Η κ. Παπανικολάου ανέφερε ότι προκειμένου το μεταπτυχιακό να συμβαδίζει με τις εξελίξεις, κάθε δύο χρόνια πραγματοποιείται ένα workshop, στο οποίοι οι διδάσκοντες με την συμβολή εκπροσώπων ξένων πανεπιστημίων και άλλων μεταπτυχιακών της χώρας, συζητούν για το τι καινούργιο υπάρχει και μπορεί να ενταχθεί στο πρόγραμμα. Σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια οι σχολές δημόσιας υγείας και διοίκησης παγκοσμίως δίνουν βαρύτητα στα hard skills (π.χ. κόστος-όφελος, οικονομικοί δείκτες, ποσοτικές αναλύσεις) και μικρότερη σημασία στα soft skills. Ωστόσο, βάσει του Παγκόσμιου Οικονομικού Forum, τα soft skills, όπως η διαπραγμάτευση, η δημιουργικότητα, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση, είναι αυτά που ζητούνται στον τομέα της υγείας. Στο εκσυγχρονισμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα έχουν ενταχθεί οι διαπραγματεύσεις, η επικοινωνία, η δυναμική των ομάδων και μία σειρά μαθημάτων επιλογής, ώστε να εξειδικευθούν οι φοιτητές στο πεδίο ενδιαφέροντός τους. Η κ. Παπανικολάου έκλεισε θέτοντας έναν προβληματισμό ως τροφή για σκέψη και δράση που αφορά στον κοινωνικό ακτιβισμό της γενιάς Ζ, η οποία έχει εισέλθει στον τομέα της παιδείας και της εργασίας. Πρόκειται για τη γενιά του «ευ ζην» και του «εμείς» (σε αντιδιαστολή με την προηγούμενη γενιά του «εγώ»), η οποία αναζητά ευέλικτες μορφές εργασίας και, κατ’ επέκταση, εργοδότες που ασπάζονται τις ίδιες αξίες. Την ίδια ευελιξία απαιτεί και από την εκπαίδευση και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών.
Ο ακαδημαϊκός Συντονιστής του MBA – Υγεία του ΕΚΠΑ, καθηγητής Γιάννης Υφαντόπουλος, στο ξεκίνημα της παρέμβασής του αναφέρθηκε στους τρεις πρωτεργάτες των οικονομικών της υγείας στη χώρα – Γιάννης Κυριόπουλος, Λυκούργος Λιαρόπουλος και Γιάννης Υφαντόπουλος – και το πως οι διαφορετικές σχολές που αντιπροσώπευε ο καθένας είχαν καθοριστική σημασία για τη διαμόρφωση του αντικειμένου στην Ελλάδα. Ως προς το MBA του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κ. Υφαντόπουλος είπε ότι γεννήθηκε μέσω ενός διεθνούς διαπανεπιστημιακού προγράμματος, στο πλαίσιο του οποίου αναδείχθηκαν οι διατμηματικές και διατομεακές ανάγκες. Το ΜΒΑ είναι δομημένο σε τρία εξάμηνα, περιλαμβάνει 12 μαθήματα και στοχεύει στην εξωστρέφεια, το networking, τα μεγάλα δεδομένα (big data) και την επαφή με την αγορά. Για την επίτευξη του τελευταίου, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε ένα συμβούλιο με μεγάλους Έλληνες επιχειρηματίες, οι οποίοι έθεσαν τα προβλήματά τους και αυτά έγιναν project και ανατέθηκαν στους φοιτητές. Στο δυναμικό του μεταπτυχιακού προγράμματος εντάσσονται καθηγητές που έχουν φέρει πολύ σημαντικές συνεργασίες με το εξωτερικό, όπως τόνισε. Μεταξύ των μαθημάτων του προγράμματος είναι η φαρμακοοικονομία, η φαρμακευτική επιχειρηματικότητα και η διοίκηση νοσοκομείων, ενώ προωθείται η έρευνα και η ανάπτυξη. Ο κ. Υφαντόπουλος έκλεισε λέγοντας ότι το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης αναπτύσσεται ανταγωνιζόμενο το ιδιωτικό και είναι μία ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτούν όσοι σκέφτονται την μετεκπαίδευση.
Ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κυριάκος Σουλιώτης, μίλησε για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Οικονομία, διοίκηση και πολιτική υγείας» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με έδρα την Κόρινθο. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, που ξεκίνησε το 2007 και η τελευταία θεσμική παρέμβαση καταγράφεται το 2018, δομείται σε τρία εξάμηνα (δύο εξάμηνα για μαθήματα και ένα για διπλωματική). Περιλαμβάνει 10 μαθήματα, όπως οικονομικά της υγείας, πολιτικές δημόσιας υγείας, βιοηθική, ανάλυση πολιτικών δημόσιας υγείας και δίκαιο της υγείας. Το μεταπτυχιακό έχει περίπου 30 εισακτέους το χρόνο, κατά κύριο λόγο επαγγελματίες υγείας. Ο στόχος του προγράμματος είναι οι εισακτέοι να μην ξεπερνούν τους 6 ανά διδάσκοντα, ώστε να λαμβάνουν εξατομικευμένη καθοδήγηση βάσει του υπόβαθρού τους. Όπως τόνισε ο κ. Σουλιώτης, δίνεται μεγάλη βαρύτητα στην διπλωματική εργασία για την οποία απαιτείται η παρουσίαση σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο και, αν είναι δυνατόν, η δημοσίευσή της σε επιστημονικό περιοδικό. Τα μαθήματα πραγματοποιούνται μόνο Παρασκευή και Σάββατο με τουλάχιστον 70% των μαθημάτων να πραγματοποιείται διαδικτυακά. Ο κ. Σουλιώτης έκλεισε σημειώνοντας ότι ευελπιστεί σε καλύτερη συνεργασία με την κεντρική διοίκηση.
Η καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας και μέλος του προεδρείου, Μαίρη Γείτονα, συνόψισε τα βασικά σημεία που προέκυψαν μέσα από τις παρουσιάσεις των μεταπτυχιακών προγραμμάτων και αφορούν στη συνεργασία και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας μεταξύ των επιστημόνων του συγκεκριμένου κλάδου και την κοινή στόχευση στην αναβάθμιση των προγραμμάτων. Τα μέλη του πάνελ, σημείωσαν τέλος, ότι πεδία που πιθανώς λείπουν από τα τρέχοντα μεταπτυχιακά προγράμματα είναι οι συμπεριφορικές επιστήμες, τα green skills (πράσινη ανάπτυξη) και η διαχείριση κρίσεων. Επίσης, επισήμαναν ότι θα πρέπει να αλλάξει το πλαίσιο πρόσληψης και αξιολόγησης του διοικητικού προσωπικού στην υγεία, ώστε η γνώση του αντικειμένου να αξιολογείται και να τίθεται ως προαπαιτούμενη.
