Την τελευταία μέρα του Συνεδρίου, διεξήχθη μία σημαντική συζήτηση γύρω από το φλέγον ζήτημα του Brain Gain, δηλαδή την εισροή ανθρώπινου κεφαλαίου στην Ελλάδα. Ο τίτλος της συζήτησης ήταν Brain gain στον τομέα της Υγείας: Ευκαιρία ενδυνάμωσης του ανθρώπινου δυναμικού, εμπόδια και κίνητρα.
Τον συντονισμό της συζήτησης έκανε η Κοσμήτωρ της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, καθηγήτρια Ελπίδα Πάβη, η οποία εξαρχής μίλησε για το πλαίσιο της διαρροής ανθρώπινου κεφαλαίου, έθεσε κάποια ερωτήματα προς συζήτηση και ζήτησε από τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες να μοιραστούν τις εμπειρίες τους αλλά και να συνεισφέρουν στη συζήτηση αναφορικά με τα κίνητρα και τα εμπόδια. Ανάμεσα στα ερωτήματα που έθεσε η συντονίστρια ήταν, τι είναι το brain gain; Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες και κίνητρα αλλά και να αποτρέψουμε τα εμπόδια για να επιστρέψει το εξειδικευμένο προσωπικό στον τομέα της υγείας στην Ελλάδα; Η κυρία Πάβη καθώς όλες και όλοι οι συμμετέχοντες της συζήτησης αναφέρθηκαν στην ελληνική ύφεση, αλλά και στην αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να δημιουργήσει τόσο τις κατάλληλες συνθήκες όσο και να συντονίσει την αναζήτηση εργασίας με βάση τις δυνατότητες και δεξιότητες των υποψηφίων. Η διεθνής μετανάστευση και ειδικά των επαγγελματιών στον τομέα της υγείας αποτελεί ένα σημαντικό θέμα για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην κατανομή του ανθρώπινου δυναμικού για την υγεία.
Τον λόγο πήρε ο πρώτος συμμετέχων στη συζήτηση, Λεωνίδας Τσιόκας, ο οποίος μοιράστηκε με το κοινό του συνεδρίου την προσωπική του εμπειρία ως επαγγελματίας που ζει και εργάζεται χρόνια στην Αμερική. Ο κύριος Τσιόκας είναι φαρμακοποιός ερευνητής, κάτοχος διδακτορικού. Είναι καθηγητής στο τμήμα μοριακής βιολογίας στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα στις ΗΠΑ (George Lynn Cross Research Professor & Chair John S. Gammill Investigator, PKD Department of Cell Biology, University of Oklahoma Health Sciences Center). Βάσει της εμπειρίας του, ανέφερε πως η Αμερική αποτελεί πλαίσιο που αναζητά τις δεξιότητες και τις γνώσεις της ειδικότητάς του. Ο βασικός λόγος που βρέθηκε να εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα είναι γιατί, όπως χαρακτηριστικά είπε, «κάνω αυτό που μου αρέσει και που έχω σπουδάσει». Πρόσθεσε ότι εάν θα του δινόταν ευκαιρία, θα ήθελε πολύ να επιστρέψει στην Ελλάδα και κατέληξε με το αισιόδοξο μήνυμα, ότι, κατά τη γνώμη του, οι συνθήκες για να επιστρέψουν επιστήμονες του εξωτερικού στην Ελλάδα διαγράφονται ελπιδοφόρες για το μέλλον.
Αμέσως μετά τον λόγο πήρε η κ. Νεφέλη Στουρνάρα, υποψήφια μεταδιδάκτωρ Κοινωνιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία παρουσίασε το γενικότερο πλαίσιο σχετικά με τη διαρροή αλλά και την εισροή του ανθρώπινου κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, είπε ότι σε σχετική έρευνα του 2021 που διεξήγαγε η ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ, οι λόγοι που οι νέοι έφυγαν στο εξωτερικό για εύρεση εργασίας ήταν η αδυναμία εύρεσης εργασίας στον τομέα τους αλλά και η χαμηλοί μισθοί. Εξίσου σημαντικοί λόγοι διαρροής ανθρώπινου δυναμικού ήταν η παράλληλη έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς του κράτους και η μεγάλη γραφειοκρατία. Αναφορικά με το σήμερα, πρόσφατη έρευνα ανέδειξε ότι ο βασικός λόγος που υπάρχει μικρή μισθολογική απόκλιση στους απόφοιτους δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι η έλλειψη κοινωνικής πολιτικής αλλά η απουσία ζήτησης υπηρεσιών υψηλής ειδίκευσης, με άμεση συνέπεια τη διαρροή του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στο εξωτερικό. Η κ. Στουρνάρα τόνισε ότι απαιτείται μία διεπιστημονική προσέγγιση και ένα διαφορετικό μοντέλο που θα μπορέσει να δημιουργήσει συνθήκες για Brain Gain αφού το κράτος δεν πρέπει να βασίζεται στον πατριωτισμό, όσων επιλέγουν να επιστρέψουν, ούτε αποκλειστικά στις υψηλές απολαβές. Χρειάζεται μια αλλαγή νοοτροπίας για την προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού στον Τομέα της Υγείας, κατέληξε.
Η συζήτηση συνέχισε με την κ. Λενιώ Καψάσκη, Director of Programme Implementation, Child and Adolescent Mental Health initiative, η οποία ανέλυσε το ζήτημα μέσα από τη δική της εμπειρία μετάβασης από τη Μεγάλη Βρετανία στην Ελλάδα. Η κ. Καψάσκη τόνισε ότι η δημόσια υγεία στην Ελλάδα είναι ιατροκεντρική με αποτέλεσμα να μην δίνει χώρο σε άλλους επαγγελματίες του χώρου της υγείας. Ταυτόχρονα ένα σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύεται είναι πως το σύστημα της Ελλάδας έχει εθνοκεντρικό χαρακτήρα, παραμελώντας τη διεθνή διάσταση των πραγμάτων, κάτι που καθιστά πολύ δύσκολη την επιστροφή επιστημόνων από το εξωτερικό. Εκείνη όπως και η κ. Στουρνάρα μίλησαν για τη σημασία της έμφυλης διάστασης στο Brain Gain, καθώς οι συνθήκες δεν είναι όλες ίδιες για τις γυναίκες και τους άντρες, ενώ υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις που θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν. Είναι επομένως σημαντικό να υιοθετήσουμε μία πιο διαθεματική προσέγγιση.
Τέλος, η κ. Κυριακή Μπακιρτζή, Scientific director at the Experimental, Educational and Research Center, ELPEN and Director of External Innovation, Athens LifeTech Park, έθιξε μία άλλη πτυχή όσον αφορά τη διαδικασία προσέλκυσης ανθρωπίνου δυναμικού στην Ελλάδα. Η ίδια έζησε για πάνω από 18 χρόνια στην Αμερική, με μόνιμη επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα. Όπως είπε, «στην Αμερική για να μου δοθεί η ευκαιρία που μου δόθηκε στην Ελλάδα θα έπρεπε να περιμένω πάρα πολλά χρόνια και οι συνθήκες προσωπικής ζωής είναι πάρα πολύ δύσκολες. Οπότε όταν μου δόθηκε η ευκαιρία επιστροφής απάντησα αμέσως θετικά». Η κυρία Μπακιρτζή υποστήριξε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει εξειδικευμένο προσωπικό σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης (R&D), οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ισχυρό κίνητρο επιστροφής για τους επιστήμονες του εξωτερικού και να ανατρέψουν τη διαρροή ανθρώπινου κεφαλαίου.
Η καθηγήτρια κ. Πάβη έκλεισε τη συζήτηση συνοψίζοντας τις βασικές προσεγγίσεις που ειπώθηκαν και δίνοντας τον λόγο στο κοινό για ερωτήσεις ή τοποθετήσεις. Μία τοποθέτηση αφορούσε την έμφυλη διάσταση του brain gain, η δεύτερη ερώτηση θέμα είχε το brain gain στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα. Η κ. Πάβη και η κ. Καψάσκη μίλησαν για τη δυσκολία που έχει ο δημόσιος τομέας, και τόνισαν τη σημασία προσέλκυσης ανθρώπινου δυναμικού και στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.
