Τα δεδομένα αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο, αλλά η κατάσταση στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλη απώλεια πληροφορίας. Η συγκρότηση ανεξάρτητης αρχής παρακολούθησης των δεδομένων και η ένταξη σε ομοσπονδιακά δίκτυα δεδομένων θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αξιοποίηση της υπάρχουσας πληροφορίας και στην εύρεση αποδοτικών τρόπων διαχείρισης των σπάνιων πόρων.
Σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για το φλέγον θέμα της βελτίωσης της αποδοτικότητας της παρεχόμενης φροντίδας, υπό την προεδρία του κ. Κυριάκου Σουλιώτη, οι Θωμαΐς Κωνσταντοπούλου, Σπύρος Αποστολόπουλος και Ουρανία Τοδούλου παρουσίασαν τη σημερινή κατάσταση στα νοσοκομεία, αναφέρθηκαν στις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται και στις προσπάθειες που καταβάλλονται και συζήτησαν για τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία για την ανάπτυξη ενοποιημένων πληροφοριακών συστημάτων με σκοπό την πιο αποδοτική χρήση των πόρων.
Λαμβάνοντας πρώτη τον λόγο, η κ. Θωμαΐς Κωνσταντοπούλου αναφέρθηκε στη χρήση της υποδόριας δαρατουμουμάμπης ως ένα παράδειγμα πρακτικής που συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόρων, σε ένα νοσοκομειακό περιβάλλον περιορισμένων ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.
Η μετάβαση από την ενδοφλέβια στην υποδόρια χορήγηση της δαρατουμουμάμπης, μιας καθιερωμένης θεραπείας για το πολλαπλό μυέλωμα, οδήγησε σε εξοικονόμηση χρόνου για τους ασθενείς, σε ικανότητα διαχείρισης περισσότερων ογκολογικών ασθενών από το νοσοκομείο, αλλά και σε οικονομικό όφελος για τα δημόσια νοσοκομεία. Πιο συγκεκριμένα, ο χρόνος παραμονής κάθε ασθενούς στο νοσοκομείο μειώθηκε κατά 86 ώρες ετησίως, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιβάρυνση του ίδιου, των φροντιστών του, αλλά και του εθνικού συστήματος υγείας. Παράλληλα, τα νοσοκομεία ήταν σε θέση να ανταποκριθούν σε μεγαλύτερο όγκο ασθενών: μικρά νοσοκομεία μπόρεσαν να προσφέρουν έως και 20-28 περισσότερες εγχύσεις ανά εβδομάδα, ενώ μεγάλα νοσοκομεία αιχμής μπόρεσαν να προσφέρουν 1.300-1.900 επιπλέον εγχύσεις ανά εβδομάδα. Όλα αυτά τα οφέλη είχαν και ένα οικονομικό αποτύπωμα: το οικονομικό όφελος ανήλθε σε 1300-1900 ευρώ ανά εβδομάδα για τα μικρά νοσοκομεία και σε 105.000-150.000 ευρώ για τα μεγάλα νοσοκομεία. Συνεπώς η επιλογή εναλλακτικών μορφών χορήγησης, όπου αυτή είναι δυνατή, μπορεί να συμβάλει στην απελευθέρωση υγειονομικών πόρων, βελτιώνοντας έτσι την αποδοτικότητα του συστήματος.
Στη συνέχεια, ο κ. Σπύρος Αποστολόπουλος αναφέρθηκε σε τρεις σημαντικές επιτροπές που ίδρυσε όταν ανέλαβε τη διοίκηση του νοσοκομείου «Αττικόν», με σκοπό την αποδοτικότερη λειτουργία του νοσοκομείου σε ένα περιβάλλον με πολλούς διοικητικούς και οικονομικούς περιορισμούς: α) μια εσωτερική επιτροπή παρακολούθησης της φροντίδας των ασθενών, η οποία παρακολουθεί τους χρόνους που αφιερώνονται στις απαιτούμενες διαδικασίες, με σκοπό την επιτάχυνση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την αποφυγή της περιττής παραμονής στο νοσοκομείο, β) μια επιτροπή παρακολούθησης της φαρμακευτικής δαπάνης και περιορισμού του κόστους η οποία, μετά την κατηγοριοποίηση των φαρμάκων σε 10 βασικές κατηγορίες, έλεγξε σε ποιες κατηγορίες ήταν δυνατή η εφαρμογή μιας εναλλακτικής προσέγγισης στη χορήγηση θεραπείας και γ) μια διεπιστημονική και διυπηρεσιακή επιτροπή η οποία συστάθηκε κατά την πρώτη εβδομάδα μετά την έναρξη της πανδημίας και η οποία συνεδρίασε 350 φορές μέσα σε δυόμιση χρόνια, με σκοπό την ταχεία προσαρμογή των διαδικασιών του νοσοκομείου στις νέες συνθήκες. Πρόκειται για τρεις καλές πρακτικές στη διαχείριση μεγάλων οργανισμών και, όπως σχολίασε ο κ. Αποστολόπουλος, μόνο με τέτοιου τύπου πρακτικές μπορεί να ελεγχθεί ένα νοσοκομείο τόσο μεγάλου μεγέθους.
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η κ. Ουρανία Τοδούλου, η οποία αναφέρθηκε στον κρίσιμο ρόλο του φαρμακοποιού σε ένα δημόσιο νοσοκομείο, αλλά και στις δυσκολίες που δημιουργούνται από την έλλειψη πόρων. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», το οποίο αποτελεί κέντρο αναφοράς για το πολλαπλό μυέλωμα, παρέχοντας 150-160 θεραπείες την ημέρα σε ασθενείς από όλη την Ελλάδα, τη στιγμή που οι χώροι είναι κατάλληλοι για τον μισό αριθμό τέτοιων θεραπειών. Έτσι, η εμφάνιση των υποδόριων μορφών φαρμάκων απελευθερώνει θέσεις θεραπείας, απελευθερώνει τους ασθενείς, οι οποίοι επιβαρύνονται λιγότερο τόσο από άποψη χρόνου όσο και ψυχολογικά και, τέλος, απελευθερώνει χώρο στα ψυγεία, τα οποία είναι ελάχιστα. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε στελέχωση και τεχνολογική υποστήριξη. Για παράδειγμα, ένα νοσοκομείο της Λισαβώνας, της ίδιας δυναμικότητας με το νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», έχει 60 φαρμακοποιούς, ενώ το «Αλεξάνδρα» έχει τέσσερις. Το νοσοκομείο «Μεταξά» έχει έναν μόνο φαρμακοποιό και όταν αυτός νόσησε με COVID διακόπηκαν όλες οι χημειοθεραπείες. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απουσία Wi-Fi στο φαρμακείο του «Αλεξάνδρα», κάτι αδιανόητο εν έτει 2023. Τέλος, η κ. Τοδούλου επισήμανε ότι θα έπρεπε να αναζητηθούν τρόποι αποκέντρωσης της χορήγησης χημειοθεραπείας, όπως για παράδειγμα η χρήση κινητών μονάδων, όπως γίνεται στο εξωτερικό, με σκοπό την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων αναφοράς.
Στη συνέχεια, η κ. Θωμαΐς Κωνσταντοπούλου έλαβε και πάλι τον λόγο προκειμένου να κάνει μια παρουσίαση σχετικά με το καίριο θέμα της συλλογής, επεξεργασίας και αξιοποίησης των δεδομένων, έναν τομέα στον οποίο η χώρα μας υστερεί.
Όπως ανέφερε η κ. Κωνσταντοπούλου, η ενσωμάτωση των δεδομένων πραγματικού κόσμου (RWE) στη λήψη αποφάσεων για την παρεχόμενη φροντίδα υγείας είναι εξαιρετικά σημαντική και πρέπει να στηρίζεται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές: την υπεύθυνη και διαφανή πρόσβαση σε τέτοιες βάσεις δεδομένων, την προώθηση ευρύτατων συναινέσεων ως προς την αποδοχή των μεθοδολογικών προσεγγίσεων που ακολουθούνται και, τέλος, τη διεθνή εναρμόνιση. Παρόλο που κάτι τέτοιο ακούγεται πολύ μακρινό, υπάρχουν ήδη παραδείγματα έγκρισης ιδιοσκευασμάτων με βάση τα RWE στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και στην Κίνα.
Ένας τρόπος προσέγγισης του θέματος είναι τα ομοσπονδιακά δίκτυα δεδομένων, τα οποία προσφέρουν μεγάλη ποικιλία δεδομένων, διασφάλιση της ασφάλειας των δεδομένων, βελτιστοποίηση της χρήσης των θεραπευτικών επιλογών, διευκόλυνση της συλλογής πολύτιμων πληροφοριών για σπάνια νοσήματα.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το δίκτυο EHDEN (European Health Data & Evidence Network), το οποίο ξεκίνησε το 2018 με 22 εταίρους και θα ολοκληρωθεί το 2024, ενώ σήμερα έχει 187 εταίρους – η Ελλάδα συμμετέχει με τρία νοσοκομεία. Πρόκειται για μια κοινοπραξία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με σκοπό τη δημιουργία μιας ανοιχτής επιστημονικής κοινότητας για τη συλλογή και την επεξεργασία δεδομένων πραγματικού κόσμου, χωρίς κανέναν περιορισμό στην ποιότητα των δεδομένων. Χρησιμοποιεί το λογισμικό OMOP για την τυποποίηση των δεδομένων, ενώ έχει επίσης οδηγήσει στη δημιουργία της Ακαδημίας EHDEN, με σκοπό την επιμόρφωση των συμμετεχόντων.
Ένα άλλο, πρόσφατο παράδειγμα είναι το δίκτυο HONEUR (Hematology Outcome Networks in Europe), ένα δίκτυο δεδομένων που εστιάζει στην κακοήθεια, στο οποίο η Ελλάδα δεν συμμετέχει ακόμα αλλά επιδιώκει τη συμμετοχή της.
Τα δίκτυα αυτού του τύπου δεν βελτιστοποιούν μόνο τους αλγόριθμους θεραπευτικής επιλογής, αλλά μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη βελτιστοποίηση της χρήσης όλων των πόρων, στη μέτρηση της αποδοτικότητας και στον εντοπισμό νησίδων που έχουν περιθώρια βελτίωσης.
Συζήτηση
Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, η κ. Τοδούλου τόνισε ότι οι αποφάσεις σχετικά με την επιλογή εναλλακτικών και πιο αποδοτικών θεραπειών, όπως είναι οι υποδόριες μορφές φαρμάκων, θα πρέπει να λαμβάνονται μέσα από συνεργασία. Σε αυτό παίζουν μεγάλο ρόλο οι ορθές πρακτικές, η επικοινωνία με άλλα νοσοκομεία και ο έλεγχος της συνταγογράφησης. Η κ. Τοδούλου διευκρίνισε ότι το σύστημα δεν δίνει τη δυνατότητα οργάνωσης ομάδων ασθενών για τη χορήγηση των θεραπειών, ενώ υπογράμμισε ότι χωρίς τον ηλεκτρονικό φάκελο και την εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων στη νοσοκομειακή συνταγογράφηση δεν μπορεί να γίνει έλεγχος της φαρμακευτικής δαπάνης. Απαντώντας σε παρατήρηση του κ. Σουλιώτη σχετικά με τους αναλυτικότατους απολογισμούς που εκδίδει τα τελευταία χρόνια το νοσοκομείο «Αττικόν» και σε ερώτησή του σχετικά με το κατά πόσο θα μπορούσε το νοσοκομείο να συμμετάσχει σε ένα δίκτυο συλλογής δεδομένων, σε συνεργασία με άλλες χώρες, ο κ. Αποστολόπουλος είπε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατό και δήλωσε εμφατικά ότι «θα πρέπει να κατεβάσουμε τη Ferrari από το φορτηγό». Στο νοσοκομείο παράγεται μεγάλη ποσότητα δεδομένων. Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και τις συνέργειες μεταξύ των τμημάτων. Υπάρχει πολύ ενεργό δυναμικό στα νοσοκομεία, το οποίο ασφυκτιά μέσα σε ένα δημοσιοϋπαλληλικό περιβάλλον. Η κ. Τοδούλου παρενέβη ξανά για να δηλώσει ότι στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» χρησιμοποιούνται δύο συστήματα πληροφορικής, άλλο για το λογιστήριο και άλλο για τα νοσηλευτικά συστήματα, τα οποία δεν επικοινωνούν επαρκώς μεταξύ τους, ενώ ακροάτρια από το κοινό δήλωσε ότι νοσοκομείο της Λειβαδιάς διαθέτει ένα μόνο σύστημα, αλλά δεν επικοινωνεί το ένα τμήμα με το άλλο. Ο κ. Σουλιώτης παρατήρησε ότι μέσω της προτυποποίησης και της εφαρμογής κοινών κανόνων, όλα τα συστήματα πληροφορικής μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο κ. Αποστολόπουλος πρόσθεσε ότι σήμερα υπάρχει μεγάλη απώλεια πληροφορίας στα νοσοκομεία: απώλεια πληροφοριών των ασθενών, διοικητικών πληροφοριών, οικονομικών πληροφοριών, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «είναι κεφάλαιο τα δεδομένα». Ο κ. Σουλιώτης ολοκλήρωσε τη συζήτηση προτείνοντας ότι θα πρέπει να συγκροτηθεί μια ανεξάρτητη αρχή για την παρακολούθηση και την οργάνωση των δομών και των πληροφοριών και εκφράζοντας την πεποίθηση ότι υπάρχει η βούληση και η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα.
