Η δεύτερη συνεδρία για τα μείζονα χρόνια νοσήματα αφιερώθηκε στην παχυσαρκία, η οποία χαρακτηρίζεται σήμερα ως ανερχόμενη απειλή, με διαστάσεις πανδημίας σε όλο τον κόσμο, όπως είπε ο κ. Νικόλαος Τεντολούρης, ο ένας από τους προεδρεύοντες της στρογγυλής τράπεζας μαζί με τον κ. Γιάννη Μανιό.
Το 30% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι, ενώ 35% είναι υπέρβαροι, και συνολικά 65% του πληθυσμού της χώρας μας είναι υπέρβαροι/παχύσαρκοι, είπε ο κ. Τεντολούρης, στοιχεία ικανά ώστε η πολιτεία να περιλάβει στα προγράμματα ανάπτυξης και σταθερότητας και να φροντίσει τη χρηματοδότηση της πρόληψης, της αντιμετώπισης και της θεραπείας της παχυσαρκίας. Παράλληλα, επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι 10-12% παιδιών κι εφήβων είναι υπέρβαρα/παχύσαρκα στη χώρα μας, δηλαδή έχουμε τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης.
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια ο πρώτος ομιλητής κ. Κώστας Αθανασάκης για να μιλήσει για τις οικονομικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας. Πιστεύαμε ότι τα χρόνια νοσήματα θεωρούνταν προβλήματα του μέλλοντος, είπε, αλλά σήμερα διαπιστώνουμε ότι είναι πλέον πρόβλημα του παρόντος. Πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη στη διαχείριση του ζητήματος των χρονίων νοσημάτων στον πληθυσμό. Σήμερα, αυτό που απειλεί τα δημόσια συστήματα υγείας είναι η συνδυασμένη δημογραφική και επιδημιολογική μεταβολή, δηλαδή η μεταβολή στον επιπολασμό των χρονίων νοσημάτων σε συνδυασμό με τη μεταβολή στο μίγμα του πληθυσμού.
Η ηλικία από μόνη της δεν είναι προγνωστικός παράγοντας για τις νοσηρότητες, συνέχισε ο κ. Αθανασάκης, αλλά στερεί πόρους και εισφορές στο σύστημα υγείας. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η διαχείριση των χρονίων νοσημάτων, τα οποία ευθύνονται για το 90% των θανάτων, για το 80% του φορτίου νοσηρότητας και για το 80% της δαπάνης υγείας και κυρίως για το θέμα του επιπολασμού των νοσηροτήτων και της πολυνοσηρότητας. Η τελευταία δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα των μεγάλων ηλικιών πια, αλλά εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες. Για παράδειγμα στη χώρα μας, ένας άνδρας 50 ετών έχει 36% πιθανότητα να πάσχει από κάποιο διαγνωσμένο χρόνιο νόσημα, ενώ η πιθανότητα να πρόκειται για καρδιαγγειακό ζήτημα είναι 25%, 30% μεταβολικό νόσημα και 17% ορθοπεδική διαγνωσμένη πάθηση.
Ο κ. Αθανασάκης επισήμανε πως στη χώρα μας μετά από μια 10ετία κρίσης και την πανδημία, το 37% καπνίζει περισσότερα από 20 τσιγάρα την ημέρα, και το 76% αυτών είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι. «Αυτό είναι το ζήτημα που καλούνται τα συστήματα υγείας να διαχειριστούν τα επόμενα χρόνια. Αυτή είναι η νοσηρότητα του μέλλοντος, η παχυσαρκία, που συζητείται σήμερα εδώ», τόνισε. Είναι γεγονός πως όλα τα νοσήματα που φέρουν ισχυρό νοσολογικό φορτίο, έχουν ανάλογο οικονομικό φορτίο. Υπολογίζουμε, είπε ο κ. Αθανασάκης, ότι τα επόμενα χρόνια θα χάνεται περίπου το 2,5% του ΑΕΠ λόγω υπερβολικού σωματικού βάρους, ήτοι 5 δισεκατομμύρια από το ΑΕΠ. Αυτό είναι το οικονομικό φορτίο στην κοινωνία με τη μορφή είτε άμεσου είτε έμμεσου κόστους και επιβεβαιώνει ότι ένα νόσημα σαν την παχυσαρκία που εμπλέκεται σε τόσες κατηγορίες ασθενειών, επιφέρει μεγάλο οικονομικό βάρος στην κοινωνία.
Στη συνέχεια ο κ. Αθανασάκης αναφέρθηκε αναλυτικά στα αποτελέσματα μελέτης μικροκοστολόγησης, με θέμα την «Οικονομική επιβάρυνση της Παχυσαρκίας σε 4 χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης», η οποία παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο 2023. Σκοπός της μελέτης είναι να δείξει την εκτίμηση κόστους του οικονομικού βάρους της παχυσαρκίας σε μία σειρά από σχετιζόμενες επιπλοκές, σε 4 χώρες (Τσεχία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ρουμανία) με καταγεγραμμένο έντονο πρόβλημα παχυσαρκίας. Τα νούμερα, συνέχισε ο κ. Αθανασάκης, καθορίζουν τη συζήτηση και παρέχουν ασφαλή επιχειρήματα προκειμένου να δοθεί ώθηση στις πολιτικές ενάντια στην παχυσαρκία. Εκτιμήθηκαν 9 συνοσηρότητες ανά χώρα: στηθάγχη, άσθμα, κολπική μαρμαρυγή, χρόνια νεφρική νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, υπερλιπιδαιμία, υπέρταση, οστεοαρθρίτιδα, υπνική άπνοια και διαβήτης τύπου ΙΙ. Επιβεβαιώθηκε ότι η παχυσαρκία και οι συννοσηρότητες αυτής συντελούν σε σημαντική οικονομική επιβάρυνση στα συστήματα υγείας των χωρών της μελέτης. Σε όρους χρήσης πόρων, η Ελλάδα εμφανίζεται με τη μεγαλύτερη κλίμακα κόστους, λόγω των τιμών και άλλων αιτιών.
Τέλος, ο κ Αθανασάκης είπε ότι αυτά τα κόστη αποτελούν ταυτόχρονα και ευκαιρίες, γιατί εφαρμόζοντας πολιτικές αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, σε όποιο βαθμό κι αν επιτύχουν, εξοικονομούνται πόροι που το σύστημα υγείας μπορεί να χρησιμοποιήσει σε άλλες δράσεις. Επίσης, γλυτώνουμε την αύξηση της καμπύλης της νοσηρότητας και του οικονομικού φορτίου και αποδεικνύεται ότι τέτοιου είδους πολιτικές είναι που χρειάζεται το σύστημα υγείας για να εφαρμοστούν στο μέλλον.
Στην ομιλία του με θέμα «Παχυσαρκία ως νόσος: επιπτώσεις στο σύστημα υγείας» ο κ. Ευθύμιος Καπάνταης μίλησε για την παχυσαρκία ως νόσο, όπως την κατέταξε το 1998 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το επανέλαβε το 2021, καθώς -ακόμη και σήμερα- οι περισσότεροι άνθρωποι συμπεριλαμβανομένων των ιατρών και των επαγγελματιών υγείας, τη θεωρούν σωματικό χαρακτηριστικό όπως το «ψηλός / κοντός». Η παχυσαρκία όμως, είναι μια πολυσυστημική νόσος που προσβάλλει πολλά όργανα ή και συστήματα του σώματος, δημιουργώντας πολλά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων τα εγκεφαλικά και 13 τύποι καρκίνου.
Ο κ. Καπάνταης ανέφερε ως παράδειγμα έναν άνδρα με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) >35, o οποίος σε σχέση με έναν άνδρα με ΔΜΣ<23, δηλαδή με φυσιολογικό βάρος, έχει 42 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει διαβήτη τύπου ΙΙ, ενώ αντιστοίχως οι γυναίκες έχουν 93 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν διαβήτη τύπου ΙΙ. Σε άλλες νοσηρότητες, όπως η υπέρταση και η υπερλιπιδαιμία, ισχύουν παρομοίως ανάλογα ποσοστά κινδύνου εμφάνισης των νοσημάτων αυτών σε έναν παχύσαρκο συγκριτικά με κάποιον με φυσιολογικό βάρος.
Μεγάλη μελέτη, συνέχισε ο κ Καπάνταης, σε 1,5 εκατομμύρια άτομα καυκάσιας φυλής έδειξε μεταξύ άλλων ότι η παχυσαρκία αυξάνει τη θνητότητα και στα δύο φύλα, ενώ τα άτομα με φυσιολογικό βάρος κέρδισαν πολλά χρόνια ζωής. Ο επιπολασμός των συννοσηροτήτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία είναι παντού μεγαλύτερος στα άτομα με ΔΜΣ>35. Επίσης, συγκρινόμενα με άτομα με φυσιολογικό βάρος, τα άτομα αυτά έχουν μεγαλύτερο αριθμό ασθενειών, περισσότερες ημέρες νοσηλείας και μεγαλύτερο αριθμό επισκέψεων στις δομές του συστήματος υγείας.
Συμπερασματικά, είπε ο κ. Καπάνταης, το επιπρόσθετο κόστος των παθήσεων λόγω της παχυσαρκίας αυξάνεται ανάλογα με τον ΔΜΣ. Σωρευτικά αυξημένη είναι κατά 68% η φαρμακευτική δαπάνη, 34% η περίθαλψη και 26% το εξωνοσοκομειακό κόστος. Κάθε κλινική που δέχεται άτομα με παχυσαρκία αντιμετωπίζει επιπλέον κόστη για τον αναγκαίο εξοπλισμό της σε ειδικές καρέκλες, κρεβάτια νοσηλείας, όργανα μέτρησης κλπ., ενώ απαιτείται ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό.
Το άμεσο κόστος της παχυσαρκίας στην υγεία εμφανίζεται ως 32%, όμως πρόκειται για την κορυφή του παγόβουνου, επισήμανε ο ομιλητής, καθώς κρύβεται το 68% ως κόστος λόγω του πρόωρου θανάτου των ατόμων. Στη χώρα μας το κόστος της παχυσαρκίας υπολογίστηκε σε 4,3 δισεκατομμύρια, δηλαδή δύο φορές ο ΕΝΦΙΑ που πληρώνουν οι πολίτες.
Καθώς η εξέλιξη της νόσου δείχνει να είναι ισχυρά αυξητική, είπε κλείνοντας ο κ. Καπάνταης, πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, με τη συμμετοχή των ιατρών, των επαγγελματιών υγείας και των κοινωνικών φορέων˙ επιπλέον, στόχο πρέπει να αποτελέσει και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, αλλά και της πολιτείας ώστε η να παρακινηθεί και να ληφθούν μέτρα προς στην κατεύθυνση της πρωτογενούς, της δευτερογενούς και της τριτογενούς πρόληψης της παχυσαρκίας.
Ακολούθως, η κ. Ανδρομάχη Βρυωνίδου μίλησε για τις πολιτικές και τους τρόπους αντιμετώπισης της ανερχόμενης απειλής της παχυσαρκίας, καθώς η νόσος αποτελεί κίνδυνο κατάρρευσης του συστήματος υγείας.
Οι αριθμοί για την παχυσαρκία ενηλίκων, παιδιών και εφήβων είναι εξαιρετικά υψηλοί, οδηγώντας στο συμπέρασμα πως είναι ανάγκη να ληφθούν μέτρα και με απαραίτητη προϋπόθεση τον συντονισμό όλων των φορέων και την ανάπτυξη διατομεακού, διεπιστημονικού και πολυεπίπεδου προγράμματος που θα οδηγήσει:
- Στην αναγνώριση της παχυσαρκίας ως χρόνιο νόσημα, νομοθετικά αλλά και ουσιαστικά από την πολιτεία, από τους επαγγελματίες υγείας και την κοινωνία
- Στην πρόληψη της παχυσαρκίας ξεκινώντας από τα παιδιά, τις νέες γυναίκες, πριν και μετά την κύηση και στην προεμμηνόπαυση
- Στη διαχείριση της παχυσαρκίας στην πρωτοβάθμια βαθμίδα υγείας, την αναγνώριση και αντιμετώπισή της από διεπιστημονική ομάδα με παιδίατρο, γυναικολόγο, ψυχίατρο, διατροφολόγο και
- Στην ολιστική προσέγγισή της για την ορθή διάγνωση και διαχείριση.
Η κ. Βρυωνίδου στη συνέχεια επισήμανε ορισμένα προαπαιτούμενα σε μια σειρά από τομείς για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, όπως ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για τα άτομα ώστε να προάγεται ο υγιεινός τρόπος ζωής, η σωστή διατροφή και η σωματική δραστηριότητα. Συμπληρωματικά στα παραπάνω, είναι απαραίτητη η εστίαση στην επικοινωνία και την εκπαίδευση με στόχο την κινητοποίηση και την αλλαγή της συμπεριφοράς των ατόμων. Επίσης, η ομιλήτρια αναφέρθηκε στη σημασία της εκπαίδευσης της ιατρικής κοινότητας και των επαγγελματιών υγείας, για την ανίχνευση της νόσου και τη διαχείριση του Ηλεκτρονικού Προσωπικού Φακέλου Υγείας του ασθενή. Αναγκαία κρίνεται και η στήριξη της έρευνας για τους αιτιολογικούς παράγοντες της παχυσαρκίας, ώστε να γίνονται στοχευμένες κινήσεις ανατροπής τους. Τέλος, είναι απαραίτητη η ευθυγράμμιση των όποιων μέτρων με το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τις μη μεταδοτικές νόσους.
Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί σε χώρες της βόρειας Ευρώπης και να μεταφέρουμε στη χώρα μας τη δική τους εμπειρία, επισήμανε η κ. Βρυωνίδου. Σε αυτά μπορούν να περιλαμβάνονται η ρύθμιση του μάρκετινγκ και της διαφήμισης των τροφίμων, μια συστηματική προσέγγιση των τροφίμων (π.χ. εποχιακά λαχανικά και φρούτα) και η εφαρμογή πολιτικών διατροφής στην εκπαίδευση και στα σχολικά κυλικεία, ενώ σημαντική είναι και η προώθηση του θηλασμού. Σε επίπεδο πόλεων, μέριμνα μπορεί να ληφθεί για βελτίωση της πολεοδομίας και των συγκοινωνιών ώστε να ευνοηθεί η κίνηση των πεζών στον αστικό ιστό.
Τέλος, η κ. Βρυωνίδου μίλησε για την προώθηση της καλής ορμονικής υγείας από την Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρεία, η οποία προωθεί το τρίπτυχο για τον υγιεινό τρόπο ζωής: σωστή διατροφή, καθημερινή κίνηση και καλός ύπνος, ενώ εφιστά την προσοχή στις ελλείψεις στοιχείων της διατροφής όπως η βιταμίνη Β12, το ιχνοστοιχείο Ιώδιο, το ασβέστιο και άλλα. Απαραίτητη είναι επίσης η μείωση του πλαστικού στη ζωή μας, και η πρώιμη διάγνωση των ενδοκρινολογικών νοσημάτων.
Συζήτηση
Στη συζήτηση που ακολούθησε ο κ. Τεντολούρης επισήμανε πως το στρογγυλό τραπέζι έγινε με τη συμμετοχή της «Συμμαχίας για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας», της συνύπαρξης ιατρικών, επιστημονικών εταιρειών, με τη συμμετοχή και άλλων επαγγελματιών υγείας, όπως διαιτολόγων-διατροφολόγων, επισκεπτών υγείας, ασθενών με κοινό στόχο την προσπάθεια για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Ο κ. Μανιός αφού παρατήρησε πως υπάρχει ελπίδα στο ζήτημα της παχυσαρκίας, ζήτησε από τους ομιλητές να απαντήσουν στο ερώτημα ποια είναι τα οφέλη από τη μείωση και τη διατήρηση του βάρους των ατόμων με παχυσαρκία.
Όλοι οι ομιλητές επιβεβαίωσαν ότι η απώλεια βάρους της τάξης του 5-10% μειώνει σημαντικά νοσηρότητες όπως η υπέρταση, υπερλιπιδαιμία κλπ., ενώ αν η μείωση είναι ίση ή μεγαλύτερη του 15%, τότε η βελτίωση είναι τεράστια με εμφανή θετικά αποτελέσματα στους καρδιαγγειακούς παράγοντες, τον διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Από την πλευρά των οικονομικών της υγείας ο κ. Αθανασάκης τόνισε ότι οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι πάντα αποδοτικές, και για κάθε 1€ που επενδύεται, επιστρέφουν στην κοινωνία 4€ ή και περισσότερα αναλόγως των επεμβάσεων. Πολιτικές για την τροποποίηση της συμπεριφοράς αποτελούν καίριες παρεμβάσεις. Ήδη, είπε ο κ. Αθανασάκης, αυτό γίνεται φανερό καθώς σε ένα συνέδριο για τη δημόσια υγεία, τη συζήτηση για την παχυσαρκία παρακολουθούν 250 άτομα.
Δεδομένης της μείωσης του πληθυσμού λόγω της υπογεννητικότητας και της παχυσαρκίας με μεγάλα ποσοστά υπερβαρότητας στα παιδιά, ρώτησε ο κ. Μανιός τους ομιλητές, πώς μπορούμε να μαθαίνουμε από χώρες όπως αυτές της Ευρώπης για τις καλές πρακτικές που ήδη εφαρμόζουν εκεί;
Οι ομιλητές είπαν πως σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες η Ελλάδα δεν έχει δεδομένα, δεν εφαρμόζεται ακόμη ο Ηλεκτρονικός Προσωπικός Φάκελος Υγείας, έτσι, μόνο οι πολιτικές στα παιδιά και στις νέες γυναίκες μπορούν να έχουν αποτέλεσμα. Μίλησαν επίσης για τη διαφορική φορολόγηση, η οποία δεν είναι αρκετή αν δεν συνοδεύεται από ένα ευρύτερο πλέγμα πολιτικής, καθώς σε ένα πολυδιάστατο πρόβλημα δεν υπάρχει μία μόνο απάντηση. Τέλος, έγινε αναφορά στη δυνατότητα χορήγησης αποζημιούμενων φαρμάκων με καθαρά οφέλη για την υγεία. Ενώ, όπως ειπώθηκε, αναμένονται και νεότερα φάρμακα στο μέλλον, η διαμόρφωση οριοθετημένου πλαισίου για τη συνταγογράφησή τους είναι απαραίτητη, χωρίς να παραλείπονται οι συστάσεις για τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα.
Κλείνοντας τη συζήτηση, ο κ. Τεντολούρης ευχήθηκε σύντομα να αναγνωριστεί η παχυσαρκία ως χρόνια νόσος, και να σταματήσουν η πολιτεία και η κοινωνία να θεωρούν την παχυσαρκία πρόβλημα “life style” και όχι υγείας.
